Trong đó,  xã Kim Thái (huyện Vụ Bản) có gần 20 di tích ở trong quần thể Di tích Lịch sử - Văn hóa Phủ Dầy(một trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của Người Việt ở Nam Định và cả nước). Huyện Ý Yên có 26 di tích liên quan đến Thánh Mẫu tập trung nhiều ở xã Yên Đồng như: Phủ Nấp, Phủ Đồi, chùa Đồi… Trong Khu Di tích Lịch sử - Văn hóa Đền Trần, phường Lộc Vượng (TP Nam Định) và Đền Bảo Lộc, xã Mỹ Phúc (huyện Mỹ Lộc)... đều có ban thờ Đức Thánh Trần và Tam tòa Thánh Mẫu. Thực hành cơ bản của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ là lễ hội và nghi lễ Chầu văn.
    Thời gian qua, việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu liên quan đến các nghi lễ thờ cúng và các sinh hoạt văn hóa truyền thống trong các lễ hội được các địa phương khôi phục và phát huy. Hàng năm, tại các di tích thờ Mẫu, lễ hội thường được tổ chức vào đầu tháng 3 âm lịch với các nghi lễ như: tế, rước kiệu và các hoạt động văn hóa dân gian như: hát chầu văn, múa lân, sư, rồng, cờ người. Trong số các lễ hội tại các di tích thờ Mẫu trên địa bàn tỉnh, tiêu biểu nhất là lễ hội Phủ Dầy, xã Kim Thái (Vụ Bản). Đây là lễ hội tích hợp nhiều giá trị lịch sử, văn hóa tín ngưỡng thờ Nữ thần (Mẫu) và văn hóa dân gian của cư dân nông nghiệp vùng đồng bằng Bắc Bộ, mang đặc trưng tín ngưỡng bản địa của người Việt. Cùng với quần thể kiến trúc, lễ hội Phủ Dầy là một kho tàng di sản văn hóa phản ánh về phong tục, tập quán, tín ngưỡng, nghệ thuật, thẩm mỹ, thể hiện tư duy, nhận thức về nhân sinh quan, thế giới quan của cộng đồng dân cư, góp phần nghiên cứu đời sống văn hóa, xã hội truyền thống của làng quê Việt Nam. Từ ngày mùng 3 đến mùng 10-3 âm lịch hàng năm, lễ hội Phủ Dầy được tổ chức trên quy mô vùng thu hút đông đảo nhân dân địa phương và khách thập phương tới dự. Trong lễ hội diễn ra các nghi lễ trang trọng như: Chầu văn hầu đồng, rước thỉnh kinh, rước đuốc, hoa trượng hội; các hoạt động văn hóa dân gian như: Thi hát văn, đánh cờ người và nhiều trò chơi dân gian độc đáo khác. Nghi lễ rước Mẫu Thỉnh Kinh từ Phủ Tiên Hương lên chùa Tiên Hương vào ngày 6-3; đám rước dài hàng km, diễn ra trang trọng có đội ngũ nhạc, có phường bát âm. Còn lễ rước đuốc được tổ chức vào tối mùng 5. Theo quan niệm dân gian, ngọn lửa thiêng được rước từ nơi thờ Thánh Mẫu trong những ngày lễ hội sẽ xua tan đi điềm xấu, đem lại sự may mắn, sinh sôi. Hoa trượng hội (hay kéo chữ) là nghi lễ cầu mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an với sự tham gia của hàng trăm thanh niên, trang phục đầu cuốn khăn đỏ, viền vàng, bụng cũng thắt khăn đỏ, viền vàng, quần trắng, chân cuốn xà cạp đỏ. Gậy xếp chữ dài khoảng 4m, cuốn giấy nhiều màu, đầu gậy có “ngù” bằng lông gà. Chữ được xếp thay đổi theo từng năm; các chữ thường xếp là “Mẫu nghi thiên hạ”, “Thiên hạ thái bình”, “Quốc thái dân an”, “Hòa cốc phong dương” hay “Quang phục thánh thiện”… đều thể hiện mơ ước của cư dân nông nghiệp.
    Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ mang đậm bản sắc và giá trị truyền thống văn hóa Việt, nó phản ánh  ứng xử con người với con người, con người với thiên nhiên.  Các thực hành trong Tín ngưỡng đề cao giá trị, vai trò của người phụ nữ trong đời sống gia đình và xã hội. Tình yêu Mẹ trở thành nguồn cội gắn liền với tình yêu quê hương, đất nước, góp phần cố kết nhân tâm, ổn định và phát triển xã hội. Tín ngưỡng chứa đựng giá trị đạo đức và nhân văn sâu sắc. Các vị thần trong điện thờ Mẫu là những nhân vật lịch sử hoặc huyền thoại được lịch sử hóa thành những người có công trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam như: Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Xí, Phùng Khắc Khoan, Lê Chân,vv…Đó chính là truyền thống “uống nước, nhớ nguồn” tri ân những người có công với dân, với nước.Tín ngưỡng còn thể hiện tinh thần hòa hợp dân tộc. Với “Tính mở” của “Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ” mọi người đều có thể tham gia, không phân biệt xu hướng chính trị, tôn giáo, tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp. Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ còn thể hiện khả năng tiếp thu, tích hợp, bản địa hóa nhiều yếu tố tín ngưỡng, tôn giáo khác như: Thờ cúng Tổ tiên, Đạo giáo, Phật giáo , Nho giáo và văn hóa của một số dân tộc thiểu số như Mường, Tày, Nùng, Dao vv…Nó trở thành điển hình của đa dạng văn hóa trong sự thống nhất.
    Ngày 01/12/2016, Hội nghị lần thứ 11 của Ủy ban Liên Chính phủ Tổ chức Giáo dục, Khoa hoạc và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể theo Công ước 2003  đã chính thức ra Nghị quyết vinh danh  “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” trong di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tuy nhiên, thực tế một bộ phận công chúng hiểu chưa đúng về di sản “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”, đánh đồng coi di sản là Diễn xướng hầu đồng. Hiểu như vậy là phiến diện, vô hình làm hẹp lại Di sản. Thậm chí gần đây, khi minh họa Di sản, nhiều cơ quan báo chí thường chỉ lấy hình ảnh hầu đồng làm cho nhiều người lầm tưởng là vinh danh các ông, bà đồng dẫn đến hiểu sai lệch, chưa đầy đủ về Di sản. Hầu đồng hay giá đồng chỉ là một thành tố và là thành tố quan trọng, một thực hành cơ bản và nhạy cảm trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ. Vì thế để bảo vệ và phát huy Di sản trước hết chúng ta cần nhận diện đúng, đầy đủ bản chất và giá trị cốt lõi của Di sản. Cần phải thực hiện công tác tuyên truyền một các đồng bộ và sâu rộng để các tầng lớp nhân dân nhận thức đúng và trúng về ý nghĩa của Di sản “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” , qua đó bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc. Đồng thời,  ngăn chặn được sự lạm dụng, biến tướng làm sai lệch Di sản.

                              Hồ Quang – UVTT, UBMTTQVN tỉnh Nam Định